I. Tình hình dịch bệnh

Trong năm 2015-2016, sự xuất hiện của vi rút Zika gia tăng đột biến. Trong cuối năm 2014, Brasil phát hiện chùm ca bệnh sốt phát ban liên quan đến vi rút Zika ở khu vực Đông Bắc Brasil và được khẳng định mối liên quan vào tháng 4/2015. Vào tháng 10/2015, Bang Bahia (Brasil) thông báo 56.318 trường hợp nghi ngờ nhiễm vi rút Zika. Do tính chất của vụ dịch, Brasil quyết định giám sát từng ca bệnh do vi rút Zika, qua đó ước tính có khoảng 497.593 đến 1.482.701 trường hợp nhiễm vi rút Zika từ khu vụ dịch xảy ra.

Sau Brasil, Colombia là nước có sự lây nhiễm rộng rãi vi rút Zika với 20.297 trường hợp (đến 23/01/2016) kể từ khi trường hợp nhiễm đầu tiên vào tháng 10/2015 được báo cáo.  
Riêng tại khu vực châu Mỹ đến 04/02/2016 đã có 26 quốc gia và vùng lãnh thổ thông báo có sự lây lan vi rút Zika.
Vào tháng 10/2015, Cape Verde, một đảo ngoài khơi Tây Phi cũng thông báo ghi nhận trường hợp nhiễm vi rút Zika. Tính đến 17/01/2016 đã có khoảng 7.081 trường hợp nhiễm vi rút Zika.
Bảng 1: Các quốc gia và vùng lãnh thổ ghi nhận vi rút Zika giai đoạn 2007-2016

Hình 1: Quốc gia và vùng lãnh thổ có sự lưu hành vi rút Zika giai đoạn 2007-2016
 

 
Bảng 2: Các quốc gia đã từng ghi nhận sự lan truyền vi rút Zika

 
2. Các trường hợp mắc chứng đầu nhỏ
Chứng đầu nhỏ là một triệu chứng chỉ tình trạng vòng đầu của trẻ nhỏ hơn vòng đầu trung bình so với trẻ cùng tuổi, giới và tuổi thai. Định nghĩa chứng đầu nhỏ hiện nay vẫn còn chưa được thống nhất. Một số tác giả cho rằng chứng đầu nhỏ khi vòng đầu dưới 2 độ lệch chuẩn so với vòng đầu trung bình trong khi một số khác chọn mốc dưới 3 đô lệch chuẩn. Trong khi đó nhiều bác sĩ đòi hỏi vòng đầu của trẻ cần phải được hiệu chỉnh theo tuổi thai đối với trẻ đẻ non cũng như vòng đầu của cha mẹ.
Vào tháng 10/2015, Bộ Y tế Brasil thông báo có sự gia tăng bất thường số trường hợp mắc chứng đầu nhỏ ở bang Pernambuco thuộc khu vực Đông Bắc Brasil. Trong khoảng thời gian 2001-2014, hàng năm Brasil ghi nhận trung bình khoảng 163 trường hợp mắc chứng đầu nhỏ. Trong năm 2015 đến ngày 30/01/2016, đã ghi nhận 4.783 trường hợp mắc chứng đầu nhỏ hoặc có sự bất thường hệ thần kinh trung ương, trong đó có 76 trường hợp tử vong.
Ngành Y tế Brasil đã điều tra 1.113 trường hợp trong số 4.783 trường hợp mắc chứng đầu nhỏ, kết quả: 709 trường hợp không liên quan, 17 trường hợp có kết quả xét nghiệm nhiễm vi rút Zika, và 387 trường hợp có sự nhiễm trùng bẩm sinh. Trong số 17 trường hợp xét nghiệm có nhiễm vi rút Zika, có 2 trường hợp bị xảy thai và 15 trường hợp vẫn còn sống; tất cả các trường hợp này đều sống khu vực Đông Bắc Brasil. Trong số 76 trường hợp tử vong do bất thường hệ thần kinh trung ương, 5 trường hợp tìm thấy vi rút Zika trong phủ tạng.
Mặc dù các trường hợp mắc chứng đầu nhỏ có sự liên quan về thời gian xảy ra vu dịch Zika, những điều tra tích cực và các nghiên cứu vẫn cần được tiếp tục được tiến hành để có hiểu biết đầy đủ hơn sự liên hệ tiềm ẩn này.  
Cùng với sự gia tăng các trường hợp mắc chứng đầu nhỏ ở Brasil, một điều tra tại French Polynesia cũng chỉ ra rằng có sự gia tăng các trường hợp bất thường hệ thần kinh trung ương ở trẻ em sinh trong khoảng tháng 3/2014 đến tháng 5/2015. Có 18 trường hợp được báo cáo trong đó có 9 trường hợp mắc chứng đầu nhỏ; trong khi đó hàng năm chỉ ghi nhận 0-2 trường hợp.
Vào 08/01/2016, bang Hawaii cũng ghi nhận 2 trường hợp xét nghiệm khẳng định nhiễm vi rút Zika (do USCDC thực hiện) ở trẻ sơ sinh bị mắc chứng đầu nhỏ tại bệnh viện Oahu. Người mẹ dường như bị nhiễm vi rút Zika khi du lịch tại Brasil vào tháng 5/2015. Không có sự lưu hành vi rút Zika tại Hawaii.
 
3. Các trường hợp mắc hội chứng Guillain-Barré
 
Hội chứng Guillain-Barré là một chứng rối loạn do hệ thống miễn dịch của cơ thể tấn công một phần hệ thần kinh ngoại biên. Những triệu chứng đầu tiên  của hội chứng này bao gồm nhiều cấp độ của những cảm giác suy yếu hoặc tê buốt ở hai chân. Những cảm giác suy yếu và bất thường thường lan truyền tới hai cánh tay và phần trên của cơ thể.
Trong bối cảnh vụ dịch Zika tại Brazil, Colombia, El Salvador, Suriname, và Venezuela, đã có những báo cáo về sự gia tăng  các trường hợp mắc hội chứng Guillain-Barré. Tương tự đối với French Polynesia tại vụ dịch năm 2013 - 2014.
Vào tháng 7/2015, Brazil báo cáo ghi nhận nhiều bệnh nhân mắc các hội chứng thần kinh có tiền sử trước đó nhiễ vi rút Zika tại bang Bahia. Có 76 trường hợp được phát hiện trong đó có 42 trường hợp (55%) mắc hội chứng Guillain-Barré, trong số này có 26 (62%) có tiền sử nhiễm vi rút Zika. Thêm vào đó, có 7 trường hợp mắc các hội chứng về thần kinh có xét nghiệm dương tính với vi rút Zika trong tháng 11/2015. Trong năm 2015, 1.708 trường hợp mắc hội chứng Guillain-Barré được phát hiện trên tại Brasil tăng 19% so với năm 2014 (1.439 trường hợp), mặc dù không phải tất cả các bang của Brasil đều ghi nhận số mắc tăng. Trong tháng 2/2016, đầu mối IHR của Colombia cũng thông báo sự gia tăng của hội chứng Guillain-Barré, riêng trong 5 tuần đầu năm 2016 đã ghi nhận 86 trường hợp mắc hội chứng Guillain-Barré so với trung bình mắc 242 trường hợp/năm của những năm trước.
Trong thời gian 01/12/2015 đến 06/01/2016 El Salvador đã thông báo ghi nhận 46 trường hợp mắc hội chứng Guillain-Barré, trong đó có 2 trường hợp tử vong; trong khi đó số mắc trung bình cả năm là 169. 25 trường hợp (54%) là nam giới và 35 trường hợp (76%) ở độ tuổi trên 30. Trong số 22 bệnh nhân có đủ thông tin, 12 trường hợp (54%) có biểu hiện sốt và phát ban trong vòng 15 ngày trước khi có các biểu hiện của hội chứng Guillain-Barré. Các cuộc điều tra đang được tiến hành để tìm hiểu nguyên nhân của việc nhiễm khuẩn.
Kể từ trường hợp nhiễm vi rút Zika đầu tiên vào tháng 11/2015 đến 31/12/2015 cơ quan y tế Salvadoran đã phát hiện 3. 836 trường hợp nghi ngờ nhiễm vi rút Zika. Vào 29/01/2016, cơ quan y tế Suriname cũng thông báo có sự gia tăng trường hợp mắc hội chứng Guillain-Barré với 10 trường hợp mắc, trong đó có 3 trường hợp mắc trong 3 tuần đầu năm 2016, trong khi trước đó chỉ ghi nhận trung bình 4 trường hợp/năm.
Tại French Polynesia, đã có 8.750 trường hợp nghi ngờ nhiễm vi rút Zika, trong đó có 383 trường hợp xét nghiệm dương tính với vi rút Zika. Trong đó có 74 trường hợp có các hội chứng về thần kinh sau khi nhiễm vi rút Zika và có 42 trường hợp mắc hội chứng Guillain-Barré. Trong số 42 trường hợp mắc hội chứng Guillain-Barré có 88% trường hợp có nhiễm vi rút Zika. Phân tích hồi cứu cho thấy cả 42 trường hợp đều có dương tính với vi rút sốt xuất huyết Dengue và vi rút Zika.
 
4. Các hoạt động đáp ứng
 
Một đáp ứng mang tính toàn cầu cần được thực hiện để giám sát và đánh giá sự lưu hành của vi rút Zika tại các khu vực. Đáp ứng sẽ hỗ trợ các quốc gia trong việc truyền thông nguy cơ về vi rút Zika và sự liên quan với các trường hợp chứng đầu nhỏ cũng như các bất thường về thần kinh; xây dựng năng lực phòng chống và đáp ứng dịch, cung cấp sự hỗ trợ và chăm sóc những trường hợp bị biến chứng nặng, xác định các bằng chứng khoa học và giảm thiểu những khoảng trống thông tin về vi rút Zika.
Do các bằng chứng khoa học chưa được hiểu biết đầy đủ, đáp ứng toàn cầu và đầy đủ nguồn lực với sự điều tra nhanh để hiểu biết và sau đó giảm thiểu tác động của dịch bệnh do vi rút Zika, đặc biệt là các hội chứng thần kinh và các biến chứng khác.
 

Admin