Từ ngày 12-16/9, Đoàn công tác Liên hợp quốc đã đến Việt Nam để hỗ trợ Chính phủ Việt Nam trong nỗ lực ngăn chặn các bệnh không lây nhiễm.

Đoàn công tác Liên hợp quốc về phòng chống bệnh không lây nhiễm (UNIATF) gồm các thành viên là chuyên gia, đại diện của các cơ quan LHQ toàn cầu và khu vực như: Tổ chức Nông lương Liên hiệp quốc (FAO), Tổ chức Lao động quốc tế (ILO), Chương trình Phát triển Liên hiệp quốc (UNDP), Quỹ Dân số Liên hiệp quốc (UNFPA), Quỹ Nhi đồng Liên hiệp quốc (UNICEF), Ngân hàng Thế giới và Tổ chức Y tế thế giới (WHO).

Đoàn công tác LHQ được thành lập theo yêu cầu của Đại hội đồng Liên hợp quốc và của Hội đồng Y tế thế giới nhằm hỗ trợ các nước xây dựng và triển khai kế hoạch quốc gia để thực hiện kế hoạch hành động toàn cầu về phòng chống bệnh không lây nhiễm giai đoạn 2013-2020 và các mục tiêu tự nguyện toàn cầu đến năm 2025 về bệnh không lây nhiễm.
 

Trong thời gian làm việc tại Việt Nam, Đoàn công tác đã phối hợp với Bộ Y tế để tổ chức các hoạt động quan trọng như: Tổ chức diễn đàn cấp cao về phòng chống bệnh không lây nhiễm với sự tham gia của các nhà hoạch định chính sách từ các Bộ/ban ngành đoàn thể và các đơn vị liên quan; thăm quan, tìm hiểu về mô hình quản lý bệnh không lây nhiễm và hệ thống y tế cơ sở tại tỉnh Hà Nam; làm việc song phương với Ủy Ban các vấn đề xã hội của Quốc hội, Bộ Y tế, Bộ Tài chính, Bộ Kế hoạch Đầu tư, Bộ Giáo dục và Đào tạo để thảo luận về thực trạng và các chính sách nhằm hỗ trợ cho công tác phòng chống bệnh không lây nhiễm tại Việt Nam.

Báo cáo của Đoàn công tác cho thấy bệnh không lây nhiễm, chủ yếu là các bệnh tim mạch, đái tháo đường, ung thư và các bệnh hô hấp mạn tính ở Việt Nam đang gia tăng nhanh chóng và là nguyên nhân gây ra 379.000 ca tử vong mỗi năm, chiếm 73% tổng số tử vong của cả nước; trong đó có 163.000 ca, chiếm 43%, là các ca tử vong sớm trong độ tuổi 30-70. Hiện nay một phần ba tổng số ca tử vong hằng năm ở Việt Nam là do các bệnh tim mạch gây ra.

Đoàn công tác cũng ghi nhận Việt Nam là một trong những quốc gia có sự phát triển kinh tế nhanh chóng và công bằng trong những thập niên gần đây. Nhưng hiện nay đất nước cũng đang đối mặt với gánh nặng trầm trọng của bệnh không lây nhiễm do toàn cầu hóa, đô thị hóa và sự già hóa dân số. Tỷ lệ hút thuốc lá ở nam giới mặc dù đã giảm, nhưng vẫn còn rất cao, chiếm 45,3%, và có tới 44,2% số nam giới uống rượu bia ở mức nguy hại. Tỷ lệ thừa cân và béo phì đã tăng từ 12% lên 16% trong 5 năm qua. Tính trung bình, dân số Việt Nam đang tiêu thụ muối cao gấp hai lần khuyến cáo của WHO. Bệnh tăng huyết áp cũng đang gia tăng nhanh chóng và hiện nay cứ 5 người trưởng thành thì có một người  bị tăng huyết áp.

Đoàn công tác đã chứng kiến các nỗ lực và cam kết của Chính phủ thông qua việc ban hành Chiến lược quốc gia phòng, chống các bệnh không lây nhiễm giai đoạn 2015-2025 và các hành động liên ngành hiệu quả mà điển hình là trong lĩnh vực kiểm soát thuốc lá. Việc thông qua và thực thi Luật và Quỹ phòng chống tác hại của thuốc lá tại Việt Nam đã giúp làm giảm đáng kể tỷ lệ hút thuốc của nam giới ở đô thị.

Để giảm gánh nặng bệnh tật đối với phát triển kinh tế, xã hội, UNIATF đã đưa ra khuyến cáo Việt Nam cần có một kế hoạch cụ thể để ứng phó với bệnh dịch không lây nhiễm thông qua một nhóm các biện pháp can thiệp đã được chứng minh là có hiệu quả cao. Các can thiệp chủ yếu bao gồm tăng thuế tiêu thụ đặc biệt đối với thuốc lá lên ít nhất 70% giá bán lẻ, và thực thi đầy đủ Luật phòng chống tác hại của thuốc lá. Đồng thời UNIATF khuyến nghị Việt Nam sớm xây dựng luật phòng chống tác hại của rượu bia. “Đây là những can thiệp dựa trên bằng chứng, chi phí hiệu quả và khả thi”, Tiến sỹ Nicholas Banatvala, cố vấn cấp cao của Văn phòng WHO Geneva, trưởng nhóm công tác Liên Hiệp Quốc về phòng chống bệnh không lây nhiễm cho biết. Ông cũng nói thêm “Những can thiệp này sẽ cứu sống hàng ngàn sinh mạng và làm giảm đáng kể chi phí chăm sóc y tế trong những năm tới nếu chúng được thực hiện một cách đầy đủ”

Tại tỉnh Hà Nam, thăm quan mô hình quản lý các bệnh không lây nhiễm ở các trạm y tế,  Bác sỹ Warrick Junsuk Kim, Văn phòng WHO khu vực Tây Thái Bình Dương cho ý kiến: “Chúng tôi đã quan sát một dự án thí điểm về dự phòng, phát hiện sớm và quản lý bệnh không lây nhiễm và rối loạn tâm thần tại cộng đồng do Bộ Y tế và WHO hỗ trợ. Chúng ta cần học hỏi từ kinh nghiệm này và đảm bảo các trạm y tế và các cơ sở chăm sóc sức khỏe ban đầu khác trên khắp cả nước có thể quản lý các bệnh nhân tăng huyết áp và đái tháo đường…”. Ông cho biết thêm “Điều quan trọng là tất cả những người có nguy cơ bệnh tim mạch cao được tiếp cận thuốc và tư vấn để phòng nhồi máu cơ tim và đột quỵ, giảm thiểu khả năng tử vong sớm”

Bên cạnh đó, nguồn thu từ thuế thuốc lá là nguồn lực tài chính đáng kể để đáp ứng với phòng chống các bệnh không lây nhiễm. Ví dụ như Philippines đã tăng gấp 3 lần quy mô nguồn thu này bằng cách tăng thuế thuốc lá. Việt Nam cần thiết lập một Quỹ Nâng cao Sức khỏe cộng đồng, trên cơ sở Quỹ Phòng chống Tác hại của Thuốc lá và nguồn thuế cũng như khoản đóng góp bắt buộc từ việc sản xuất, kinh doanh rượu bia và các sản phẩm có nguy cơ với sức khỏe khác.

“Các bệnh không lây nhiễm là một trong những trọng tâm của Các mục tiêu phát triển bền vững”, bà Pratibha Mehta, Điều phối viên Thường trú Liên Hiệp Quốc tại Việt Nam cho biết. “Đạt được các mục tiêu về phòng chống các bệnh không lây nhiễm sẽ thúc đẩy toàn bộ Chương trình nghị sự phát triển năm 2030, vì bệnh không lây nhiễm cũng gây ra đói nghèo, và làm tăng sự bất bình đẳng xã hội. Liên Hiệp Quốc cam kết hỗ trợ Chính phủ Việt Nam mở rộng quy mô đáp ứng đối với phòng chống các bệnh không lây nhiễm”.

GS.TS. Nguyễn Thanh Long, Thứ trưởng Bộ Y tế Việt Nam, khẳng định: “Chúng tôi cam kết ngăn chặn các ca tử vong sớm do bệnh không lây nhiễm. Phòng chống các bệnh không lây nhiễm đòi hỏi sự hợp tác của tất cả các ban ngành và các đối tác phát triển”.

Sau chuyến thăm và làm việc tại Việt Nam, Đoàn công tác đã đánh giá rất cao các nỗ lực của Việt Nam trong dự phòng và kiểm soát bệnh không lây nhiễm đồng thời đưa ra các khuyến nghị quan trọng đối với chương trình phòng chống bệnh không lây nhiễm trong giai đoạn tới.

Cục Y tế dự phòng