Trong hai năm 2022 và 2023, Việt Nam đã đạt được những thành tựu đáng kể trong việc giảm tỷ suất tử vong trẻ em dưới 01 tuổi và dưới 05 tuổi, vượt mức chỉ tiêu mà Chính phủ đề ra. Tuy nhiên, tình trạng sức khỏe của trẻ em tại các khu vực miền núi, vùng sâu, vùng xa, và vùng đồng bào dân tộc thiểu số vẫn đang gặp nhiều thách thức. Theo số liệu của Tổng cục Thống kê năm 2022, tỷ suất tử vong trẻ em tại các khu vực này cao gấp 2 đến 3 lần so với khu vực thành thị và đồng bằng. Điều này không chỉ phản ánh sự chênh lệch về điều kiện kinh tế - xã hội mà còn là một vấn đề lớn về bất bình đẳng trong việc tiếp cận dịch vụ chăm sóc sức khỏe giữa các khu vực.

Mặc dù đã có nhiều nỗ lực từ Chính phủ và Bộ Y tế, tốc độ giảm tỷ suất tử vong trẻ em trong toàn quốc vẫn đang có xu hướng chậm lại. Cụ thể, trong 5 năm qua, tỷ lệ tử vong trẻ em chỉ giảm trung bình 0,22% mỗi năm, một con số không đủ để đạt được mục tiêu giảm mạnh tỷ suất tử vong trong tương lai. Theo UNICEF, tỷ suất tử vong trẻ em dưới 05 tuổi tại Việt Nam hiện nay là 18,9‰, cao gấp 2,4 lần so với Thái Lan (8‰). Điều này đòi hỏi các cấp, các ngành phải có những biện pháp quyết liệt hơn để cải thiện chất lượng chăm sóc sức khỏe trẻ em, đặc biệt tại các khu vực khó khăn. 

Một trong những vấn đề đang gặp phải là việc thực hiện các can thiệp chuyên môn nhằm giảm tử vong trẻ sơ sinh tại các bệnh viện tuyến tỉnh và tuyến huyện đang có dấu hiệu giảm sút. Theo báo cáo từ 52 tỉnh thành, cho đến nay, chưa có địa phương nào bố trí ngân sách để thực hiện Quyết định số 1493/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ về Chương trình can thiệp giảm tử vong trẻ em dưới 05 tuổi đến năm 2030. 

Nhằm giải quyết những vấn đề này và đáp ứng yêu cầu cấp thiết trong việc giảm tỷ suất tử vong trẻ em, ngày 26/6/2024, Bộ Y tế đã ban hành Chỉ thị số 05/CT-BYT về tăng cường chăm sóc sức khỏe trẻ em nhằm giảm tỷ lệ tử vong trẻ em dưới 05 tuổi. Chỉ thị này yêu cầu các Sở Y tế ở các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương tham mưu cho Ủy ban nhân dân tỉnh, thành phố ban hành các chỉ thị cụ thể, với mục tiêu tập trung vào việc tăng cường bố trí ngân sách địa phương, kết hợp với hỗ trợ từ Trung ương và các nguồn vốn hợp pháp khác. Điều này nhằm đảm bảo thực hiện các giải pháp can thiệp hiệu quả và đạt được các chỉ tiêu giảm tỷ suất tử vong trẻ em được đề ra trong Quyết định 1493.

- Các Biện Pháp Can Thiệp Cụ Thể

Một trong những giải pháp quan trọng mà Bộ Y tế đề ra là việc củng cố và nâng cao năng lực của các cơ sở khám chữa bệnh, đặc biệt là các cơ sở chuyên về sản khoa và nhi khoa. Cần tăng cường việc xử trí cấp cứu và hồi sức sơ sinh tại các bệnh viện tuyến tỉnh và tuyến huyện, với yêu cầu thực hiện các can thiệp chuyên môn thiết yếu như chăm sóc bà mẹ và trẻ sơ sinh trong và sau khi sinh, cả đối với trường hợp sinh thường và sinh mổ. Ngoài ra, phương pháp chăm sóc trẻ sơ sinh bằng Kangaroo cũng được khuyến khích áp dụng rộng rãi, nhằm tăng cường sự tiếp xúc da kề da giữa mẹ và con, giúp trẻ sinh non có thể phát triển khỏe mạnh hơn.

Bộ Y tế cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc triển khai khám sức khỏe định kỳ cho trẻ em trên toàn quốc, đặc biệt là sử dụng rộng rãi Sổ theo dõi sức khỏe bà mẹ và trẻ em, cả ở phiên bản giấy lẫn phiên bản điện tử. Đây là công cụ quản lý sức khỏe toàn diện, giúp theo dõi liên tục sự phát triển của trẻ em từ khi sinh ra cho đến khi trưởng thành.

Trong bối cảnh các khu vực miền núi, vùng sâu, vùng xa và vùng đồng bào dân tộc thiểu số vẫn còn gặp nhiều khó khăn về tiếp cận dịch vụ y tế, Bộ Y tế yêu cầu các địa phương tăng cường phòng chống suy dinh dưỡng trẻ em dưới 05 tuổi. Quyết định số 4976/QĐ-BYT ngày 30/11/2020 về xây dựng thực đơn cân bằng dinh dưỡng cho phụ nữ có thai, bà mẹ cho con bú và trẻ em từ 7 tháng đến 60 tháng tuổi cần được triển khai rộng rãi nhằm cải thiện tình trạng suy dinh dưỡng và đảm bảo trẻ em được cung cấp đủ dưỡng chất cần thiết trong giai đoạn phát triển quan trọng.

- Tăng Cường Năng Lực Cơ Sở Y Tế

Bên cạnh các giải pháp về phòng chống suy dinh dưỡng, Bộ Y tế cũng yêu cầu các bệnh viện và cơ sở y tế tăng cường việc triển khai tiêm chủng vắc xin cho các đối tượng thuộc Chương trình Tiêm chủng mở rộng, đảm bảo đạt được tỷ lệ tiêm chủng an toàn và hiệu quả. Đồng thời, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ sở y tế và chính quyền địa phương trong việc giảm tử vong trẻ em do dịch bệnh, đuối nước, tai nạn thương tích, ngộ độc thực phẩm, và tai nạn giao thông. Các chiến dịch truyền thông nâng cao nhận thức về chăm sóc sức khỏe trẻ em cần được đa dạng hóa về hình thức và phương tiện, đảm bảo tiếp cận đến mọi tầng lớp xã hội.

Bộ Y tế cũng đã đề xuất việc thiết lập và vận hành hệ thống “Báo động đỏ” nội viện và liên viện để xử trí cấp cứu kịp thời cho các trường hợp sản khoa và nhi khoa. Hệ thống này cho phép các cơ sở y tế có thể phối hợp với nhau trong việc chuyển tuyến hoặc hội chẩn trực tuyến khi gặp các trường hợp cấp cứu phức tạp, đảm bảo trẻ sơ sinh và bà mẹ được chăm sóc an toàn và hiệu quả.

- Củng Cố Mạng Lưới Y Tế Cơ Sở

Một vấn đề quan trọng khác được đề cập trong Chỉ thị 05/CT-BYT là việc củng cố và nâng cao hiệu quả hoạt động của mạng lưới nhân viên y tế thôn bản, cô đỡ thôn bản. Đây là lực lượng đóng vai trò quan trọng trong việc chăm sóc sức khỏe bà mẹ và trẻ em tại các khu vực vùng sâu, vùng xa, nơi mà hệ thống y tế còn gặp nhiều hạn chế. Bộ Y tế yêu cầu các địa phương bố trí kinh phí để chi trả phụ cấp cho đội ngũ này, nhằm đảm bảo họ có thể hoàn thành tốt nhiệm vụ được giao.

Cuối cùng, để tăng cường hiệu quả quản lý sức khỏe trẻ em, Bộ Y tế khuyến khích các địa phương và cơ sở y tế đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin trong việc quản lý dữ liệu sức khỏe. Các hệ thống cơ sở dữ liệu về sức khỏe trẻ em cần được liên thông, kết nối với nhau, giúp theo dõi và quản lý sức khỏe trẻ em một cách toàn diện và kịp thời.

Tỷ lệ tử vong trẻ em tại Việt Nam hiện nay vẫn còn là một thách thức lớn, đặc biệt là tại các khu vực khó khăn về kinh tế và y tế. Tuy nhiên, với những giải pháp quyết liệt từ Bộ Y tế, cùng sự hỗ trợ của Chính phủ và các địa phương, chương trình giảm tỷ lệ tử vong trẻ em đến năm 2030 kỳ vọng sẽ đạt được những bước tiến mới. Việc tăng cường đầu tư cho hệ thống y tế, nâng cao năng lực chuyên môn của các cơ sở y tế và thúc đẩy các can thiệp thiết yếu là những yếu tố quan trọng trong nỗ lực cải thiện chất lượng chăm sóc sức khỏe cho thế hệ tương lai của đất nước.

Ban biên tập trang thông tin điện tử Cục Y tế dự phòng